CHƯƠNG 8

QUẢNG TRƯỜNG THIÊN AN MÔN

CHƯƠNG 8

QUẢNG TRƯỜNG THIÊN AN MÔN

Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh là trái tim của đất nước Trung Hoa, nối với Tử Cấm Thành ở hướng Bắc bằng cổng Thiên An Môn là biểu tượng của Bắc Kinh. Những biến cố trong lịch sử cận đại đều xảy ra nơi đây như Cách Mạng Văn Hớa, biểu tình đòi mở rộng tự do dân chủ của sinh viên năm 1989. Đến Bắc Kinh là phải viếng quảng trường Thiên An Môn để thấy hàng lớp rừng người Trung Hoa trên mọi miền đất nước đổ về đây như đi trẩy hội. Giấc mơ trong đời của họ là một lần được đến Thiên An Môn và viếng Tử Cấm Thành.

Tám giờ sáng ngày thứ ba 11-10-2005 chúng tôi đã có mặt ngoài quảng trường Thiên An Môn. Hôm nay là một ngày mùa Thu nắng lên rất đẹp và hàng hàng lớp lớp rừng người đã tụ tập nơi đây, họ đi thành từng đoàn có đồng phục hẳn hoi như học sinh áo trắng quần xanh quàng khăn đỏ, những người cao niên bước đi khệnh khạng trong áo khoác xanh đậm, nam nữ cùng một kiểu, họ có lẽ là cựu chiến binh hồng quân hay là vệ binh đỏ. Có những đoàn hình như là công nhân một nhà máy nào đó ở tỉnh xa lần đầu được đi du lịch Bắc Kinh nên nét mặt người nào cũng hân hoan, phấn khởi, kêu réo, cười nói xôn xao cộng thêm những tiếng loa hướng dẫn của trưởng đoàn và những cây cờ tam giác đủ màu sắc của các đoàn du lịch khiến quảng trường Thiên An Môn như một ngày hội lớn. Khách sạn chúng tôi cư ngụ là Tianlun Dynasty Hotel cách chỉ hơn 1 mile về hướng Đông Bắc nhưng chúng tôi vẫn đi xe và xe buýt đậu bên ngoài vì quảng trường chỉ dành cho người đi bộ. Con đường lớn chạy xuyên qua quảng trường là đại lộ Trường An (Chang An) là con đường huyết mạch của thành phố Bắc Kinh dài 50 km chạy theo hướng Đông Tây và nơi đây được mở rộng ra 100 mét cũng không cho xe buýt đi vào mà chỉ xe hơi nhỏ và xe đạp mà thôi. Trước khi xuống xe ông Lương Kiện đã căn dặn rằng nơi đây rất đông người coi chừng bị lạc, phải luôn đi theo lá cờ vàng của ông và đề phòng bị móc túi hay giựt bóp, phải cảnh giác khi có người lạ mặt chen vào đoàn chúng ta cũng như không nên cho tiền những người ăn xin vì hàng chục người khác sẽ bám theo.

Quảng trường Thiên An Môn rộng 440,000 thước vuông, chiều rộng theo hướng Đông Tây 500 mét, chiều dài theo hướng Nam Bắc là 880 mét có thể chứa lối một triệu người tập họp nơi đây, là quảng trường rộng lớn nhứt thế giới. Cuối phiá Nam quảng trường có Đại Tiền Môn là cửa của hoàng thành ngày xưa như một đài cao. Hoàng thành ngày trước là một khu hình chữ nhật rộng 50 kí lô mét vuông có bức tường thành cao dài 30 km bao bọc nhưng tường này đã bị phá bỏ vào những năm 1960 để mở rộng thành phố Bắc Kinh. Cửa chính Đại Tiền Môn chỉ dành cho nhà vua ra vào. Phiá Bắc Đại Tiền Môn là một toà lầu đài khác có tên là Vương Chính Môn là nơi các tiểu vương, quan trấn các địa phương về trú ngụ chờ vào yết kiến nhà vua. Cách một khoảng đất trống về phiá Bắc là nhà tưởng niệm Mao Trạch Đông được xây năm 1977 một năm sau khi họ Mao chết, bên trong chia ra Bắc Đại Sảnh, Nam Đại Sảnh, nơi đây có để xác ướp của Mao cũng là một nhà bảo tàng trưng bày hình ảnh, tư liệu cuộc đời của Mao Trạch Đông cũng như của Lưu Thiếu Kỳ, Chu Ân Lai và Chu Đức. Phiá trước ngôi nhà hình vuông tường trắng này hôm chúng tôi tới thì hàng ngàn người đang xếp hàng rồng rắn để vào xem, họ đi thành từng nhóm đông nhiều khi mặc đồng phục từ các điạ phương xa xôi về tham quan. Vé vào tham quan là 15 yuan nhưng có lẽ miễn phí đối với các đoàn thể trong nước.

Phiá trước nhà kỷ niệm Mao Trạch Đông cũng là tâm điểm quảng trường là tháp bia tưởng niệm “anh hùng nhân dân” đã bỏ mình cho đất nước Trung Hoa từ 1840 cho đến ngày hồng quân của Mao Trạch Ðông chiếm chính quyền năm 1945, tháp được gọi một cách nôm na là Đài Liệt Sĩ được xây từ năm 1952 đến 1958 cao 36 mét bằng đá hoa cương (granite) lấy từ Thanh Ðảo (Qingdao). Bên phiá Tây của quảng trường là tòa nhà Đại Sảnh Nhân Dân tương tự như tòa nhà quốc hội. Ngôi nhà lớn này được xây năm 1958 và hoàn tất kỷ lục trong vòng 10 tháng. Toàn bộ sảnh đường có tất cả 300 gian phòng, trong đó có gian Vạn Nhân Đại Sảnh là phòng họp có thể chứa đến 10 ngàn người, Yến Hồ Đại Sảnh chứa 7 ngàn người và tòa văn phòng ủy ban quốc hội. Ngoài ra còn có Hội Nghị Sảnh mà mỗi gian phòng tiêu biểu cho một tỉnh hay một khu tự trị. Ðại Sảnh Nhân Dân thường được chọn để đón tiếp quốc khách (Tổng Thống Richard Nixon có dự đại yến ở đây năm 1972) hay các buổi lễ tưởng niệm như mới đây làm lễ tưởng niệm cho Hồ Diệu Bang qua đời năm 1989, cái chết của ông châm ngòi cho biến cố Thiên An Môn. Ông này được coi như là ủng hộ sinh viên trong phong trào đòi tự do dân chủ nên bị Ðặng Tiểu Bình cất chức Tổng Bí Thư Ðảng năm 1987. Việc tưởng niệm ông đánh dấu Hồ Cẩm Ðào muốn phục hồi danh dự cho ông vì ông đã từng tiến cử  Hồ với Ðặng Tiểu Bình từ đó Hồ mới đạt đến nấc thang chính trị cao nhứt như ngày nay. Đối xứng với tòa quốc hội phiá Đông là Viện Bảo Tàng Quốc Gia, Lịch Sử và Cách Mạng, trong đó không biết có gì giá trị đáng xem không mà không có trong chương trình các Tour du lịch và cũng ít tài liệu du lịch nào nói tới!

Đại lộ Trường An với xe cộ đông đúc từ xe đạp cho tới xe chở hàng chạy ngang quảng trường và ngăn cách quảng trường với Thiên An Môn. Du khách từ quảng trường dùng con đường hầm vượt qua phiá dưới đại lộ Trường An để qua Thiên An Môn. Trước Thiên An Môn có 7 cây cầu bắt qua con kinh thoát nước nhỏ. Thiên An Môn là một kiến trúc đồ sộ uy nghi đậm nét Trung Hoa với tầng lầu mái kép lợp ngói lưu ly màu vàng phiá dưới toà nhà là một bức tường thành cao màu đỏ có 3 cửa ra vào. Hiện nay du khách chỉ đi cửa chánh mà ngày xưa dành cho vua đi còn hai cửa  bên đóng kín. Phiá trên cổng chính treo bức hình lớn chân dung Mao Trạch Đông được vẽ bằng tay với tóc chải ngược nét mặt hồng hào phương phi với nốt ruồi trên mặt. Theo ông Lương Kiện là hướng dẫn viên đoàn du lịch cho biết hiện nay hình ảnh của Mao Trạch Đông chỉ còn được treo duy nhất nơi đây. Kiểm nghiệm thấy ông nói đúng vì sau đó suốt chuyến đi từ Bắc xuống Nam gần khắp nước Trung Hoa chúng tôi không còn thấy hình ảnh của Mao Trạch Đông treo bất cứ nơi đâu nữa. Ðó là đường lối của đảng CS Trung Quốc hiện nay thống nhất không muốn đề cao, tôn sùng bất cứ một cá nhân nào. Hai bên hình Mao là hai khẩu hiệu “Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc muôn năm” và “Tình đoàn kết của nhân dân thế giới muôn năm”. Thiên An Môn được xây năm 1417 đặt tên là Thừa Thiên Môn và việc xây kéo dài suốt 3 năm liền dưới thời Chu Ðệ Vương là vua thứ ba nhà Minh còn có hiệu là Vĩnh Lạc, người đã dời đô từ Nam Kinh lên Bắc Kinh. Năm 1651 Thiên An Môn được tu sửa lại và đổi tên thành Thiên An Môn có nghĩa là “cổng trời bình an”. Trước 1988 tầng lầu của Thiên An Môn là chốn nghiêm ngặt chỉ những buổi duyệt binh, tầng lớp lãnh đạo như Mao Trạch Đông, Chu Ân Lai đứng trên đó như  lễ đài để chứng kiến duyệt binh. Ngày 1-10-1949 Mao Trạch Ðông đã đọc bảng tuyên ngôn thành lập Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa. Bắt đầu từ 1-1-1988 tầng lầu Thiên An Môn được mở cửa cho mọi người lên xem sau khi đã mua vé lên tham quan là 15 yuan.

Quảng trường Thiên An Môn đã từng chứng kiến những biến chuyển của lịch sử Trung Quốc như thay triều, đổi ngôi, những biến cố trọng đại mà ta nhận thấy toàn là biểu dương lực lượng, chống đối chính quyền như:

-         Phong Trào Ngũ Tứ phát động ngày 4-5-1919 là phong trào vận động dân tộc đầu tiên do sinh viên Bắc Kinh phát động rồi lan tràn khắp nước để phản đối hội nghị Versailles cho Nhật hưởng những quyền của Đức ở Sơn Đông.

-         Cuộc Phản Ðế toàn quốc ngày 30-5-1925 nhân vụ thãm án Ngũ Châu, tẩy chay ngoại nhân, đình công

-         Năm 1935 học sinh sinh viên triệu tập quần chúng mít tinh, diễn hành

-         Tháng 3 năm 1976 sau khi Chu Ân Lai chết sinh viên và dân chúng tập trung đông đảo để tưởng niệm Chu Ân Lai, ủng hộ Ðặng Tiểu Bình vừa bị nhóm Tứ Nhân Bang gồm Giang Thanh, Trương Xuân Kiều, Vương Hồng Văn và Dương Văn Nguyên áp lực với Mao Trạch Ðông cất chức Tổng Bí Thư Ðảng. Ngày 4-4-76 số người biểu tình lên đến hàng trăm ngàn người. Giang Thanh ra lệnh đàn áp và bà ta đứng trong Ðại Sảnh Nhân Dân nhìn ra quan sát. Ðến ngày 9-9-1976 Mao Trạch Ðông qua đời.

-         Biến cố Thiên An Môn 1989: sau khi ông Hồ Diệu Bang chết ngày 15-4-1989 sinh viên tụ tập tại quảng trường Thiên An Môn làm lễ tưởng niệm vì ông này năm 1986-87 đã ủng hộ sinh viên đòi cải tổ dân chủ và bị Đặng Tiểu Bình cách chức Tổng Bí Thư. Rồi những cuộc tập trung của sinh viên ở quảng trường tăng dần có lúc lên đến hàng trăm ngàn người để chống đối chính quyền và đòi hỏi tự do dân chủ. Ngày 4-6-1989 quân đội với xe tăng được đưa ra quảng trường để đàn áp biểu tình đưa đến vụ thãm sát hàng trăm sinh viên (có dư luận nói là hàng ngàn).

Ngày nay Thiên An Môn là biểu tượng cho Bắc Kinh và Bắc Kinh là diện mạo của Trung Quốc. Vì vậy Thiên An Môn là trái tim, nhịp đập của đất nước Trung Quốc bao la và đông dân nhất thế giới (1 tỷ 300 triệu). Vì là một địa điểm rất nhạy cảm về chính trị nên hàng ngày cả nước theo dõi nhìn về quảng trường Thiên An Môn để nghe ngóng, hy vọng, suy đoán vận mệnh đất nước và tiên liệu tương lai cho chính mình.

Buổi sáng hôm chúng tôi đến mọi sự có vẻ yên bình mặc dù mọi người đổ xô ra đó rất đông, du khách ngoại quốc vô tư quay phim chụp hình còn những đoàn thể dân quê, công nhân, học sinh cả đời mới được viếng Bắc Kinh một lần nên hồ hỡi, phấn khởi trông thấy. Công an thường phục thì mình không biết nhưng công an trong lễ phục không đông lắm, tất cả đều trẻ dưới 30 dáng người cao ốm và có vẻ hiền lành, không phản đối khi bị chụp hình. Với cặp mắt chuyên môn của họ, biết ai là du khách, ai là dân quê và những ai cần phải để ý, theo dõi. Có lẽ vì đề phòng biểu tình nhất là đối với môn phái Pháp Luân Công nên chính quyền cấm không cho xe buýt chạy trên đại lộ Trường An trong đoạn quảng trường Thiên An Môn vì với 10 xe buýt đổ xuống một lượt là đã có 570 người có mặt ngoài đó. Dân chúng có vẻ tự do, muốn làm gì cũng được miễn đừng tham gia chính trị. Tôi thấy có nhiều dân “vô sản chuyên chính” không nhà (homeless) nằm trùm túi ngủ, ngủ say sưa bên cột đèn, bồn hoa giữa quảng trường Thiên An Môn mà công an làm ngơ không nói gì! Có hai vợ chồng trẻ đẩy xe trên đó có đứa con gái hơn một tuổi và một túi xách đựng quần áo, cả ba ăn mặc tươm tất nhưng đen đúa và có vẻ lâu ngày không tắm rửa. Trên những cột đèn chiếu sáng đều có gắn nhiều máy thu hình quảng trường để công an ngồi trong một căn phòng nào gần đó theo dõi đám đông đang rảo bước trên quảng trường. Ða số người đến quảng trường là họ sẽ vào cổng Thiên An Môn để viếng Tử Cấm Thành một nơi mà trước 1988 họ mơ ước nhưng không thể nào đặt chân tới được. Hôm tôi đến về phiá Ðông quảng trường trước Nhà Bảo Tàng Cách Mạng người ta trưng bày một khán đài toàn hoa đủ màu sắc với hình những qủa banh bóng tròn và kết hoa với dòng chữ “One World – One Dream” (Một thế giới - Một giấc mộng) để chào mừng Thế Vận Hội 2008 mà Bắc Kinh được chọn để đăng cai tổ chức lần đầu tiên.

Khẩu hiệu “Một Thế Giới - Một Giấc Mộng” cho thấy Trung Quốc ngày nay chọn con đường hội nhập với thế giới bên ngoài. Nhưng người Trung Hoa lúc nào cũng quan trọng đối với chữ  nghĩa và hay chơi chữ. Vậy “Một Giấc Mộng” mà Trung Quốc muốn thế giới có là giấc mộng gì? Giấc mộng Tư Bản mà Ðặng Tiểu Bình áp dụng hay Cộng Sản đại đồng như Mao đã từng hô hào ngoài miệng ? Họ không xác định mà để lững lờ, ai muốn hiểu sao cũng được!