TU VIỆN CỔ SAN JUAN CAPISTRANO
Bài và ảnh: TRỊNH HẢO TÂM

Hàng năm khi đàn én từ phương Nam bay trở về tu viện San Juan Capistrano vào khoảng cuối tháng 3 là người ta biết mùa Xuân đã trở về. Năm nay ngày đầu mùa Xuân sẽ là ngày Thứ Bảy 19-3-2011 ngày ấy ở tu viện người ta sẽ tổ chức lễ hội tưng bừng để đón đàn én trở về sau những ngày dài bay xuống Nam Mỹ để trốn mùa Đông mưa gió lạnh lùng.

Không phải chỉ Âu Châu mới có thánh đường và tu viện cổ, ở Quận Cam miền nam California cũng có một tu viện được thành lập từ năm 1776. Trong tu viện có ngôi giáo đường xây dựng từ năm 1796 và hoàn tất năm 1806. Bị động đất tàn phá năm 1812, ngày nay giáo đường còn lại những bức tường, tháp chuông và những dãy nhà xưa kia là một trung tâm truyền giáo. Đó là tu viện San Juan Capistrano nằm cạnh xa lộ 5 trên đường từ thành phố Los Angeles đi San Diego.

Rời phố biển San Clemente, chúng tôi nhập vào xa lộ 5 hướng bắc để đến San Juan Capistrano cách đó 6 miles và rẽ vào lối ra ở Ortega Highway tức xa lộ tiểu bang số 74 (state highway 74). Con đường 74 này rất đẹp nối từ miền biển (San Juan Capistrano) để lên hướng bắc qua hồ Elsinore đi Riverside. Cách đây mấy năm tôi đi con đường này: “Đường lên núi rừng, sao hãi hùng, ôi gió lộng, muôn lá động, cành trong bóng thê lương...”(Nhạc phẩm “Đường Lên Sơn Cước”). Con đường xuyên qua núi rừng rất đẹp nhưng quanh co uốn khúc như rắn lượn, lại lên xuống chập chùng dốc cao, dốc thấp như trong bài thơ “Qua Đèo Ngang” của bà Huyện Thanh Quan:

“Bước tới đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen lá, lá chen hoa...”

Nhưng hôm nay chúng tôi không lên hướng bắc mà chỉ rẽ vào để viếng thăm tu viện cổ Mission San Juan Capistrano tọa lạc về phía trái (hướng tây) của xa lộ 5. Ra khỏi xa lộ theo bảng chỉ dẫn sẽ thấy bãi đậu xe để vào thăm tu viện nằm ngay bên tay phải. Tọa lạc tại góc đường Ortega và Camino Capistrano, tu viện rộng hơn 10 mẫu Anh (acre) được xem như cái nôi văn hóa của Quận Cam vì hơn 200 năm trước Orange County chỉ là một vùng đất hoang vu chưa khai phá thì nơi đây là trung tâm truyền giáo thứ 7 trong 21 trung tâm truyền giáo được người Tây Ban Nha xây dựng trong toàn vùng California. Ngày nay tu viện là một di tích lịch sử tập trung các nền văn hóa của người da đỏ, Tây Ban Nha và Mễ Tây Cơ vì ngày trước tu viện ngoài việc giảng đạo truyền giáo còn là trung tâm truyền bá về nông nghiệp, kỹ nghệ (nghề rèn dao, cuốc) và văn hóa (dạy chữ Tây Ban Nha) cho người da đỏ địa phương.

Lịch Sử Tu Viện:

San Juan Capistrano được thành lập ngày 1 tháng Mười Một năm 1776 bởi linh mục Junipero Serra người Tây Ban Nha. Đây là một trong 9 tu viện được ông thành lập trong suốt cuộc đời truyền giáo của ông. Một năm trước linh mục Fermin Lasuen từ San Diego đã đến đây với 11 người lính hộ tống định thành lập tu viện giữa đoạn đường từ Mission San Gabriel và Mission San Diego nhưng công tác phải bỏ dỡ nửa chừng vì người da đỏ tấn công tu viện Mission San Diego. Năm 1796 xây dựng nhà thờ The Great Stone Church và bị động đất phá hủy năm 1812. Đến năm 1821 Mễ Tây Cơ giành độc lập từ Tây Ban Nha và chính quyền mới có ý định tịch thu các nhà dòng truyền giáo của người Tây Ban Nha. Năm 1834 tu viện Capistrano bị giải thể, niêm phong và kiểm kê tài sản và toàn bộ cơ sở nhà dòng bán cho ông Don Juan Forster vào năm 1845. Ông này biến tu viện làm nhà ở và chứa hàng hóa ông buôn bán. Sau đó Mễ Tây Cơ thua trận với Hoa Kỳ (1846-1848) và phải nhượng nhiều tiểu bang miền tây trong đó có California. Năm 1865 Tổng Thống Abraham Lincoln ký nghị định đặt tu viện thuộc giáo hội Thiên Chúa Giáo và nhà dòng được thành lập trở lại cho đến ngày nay. Hiện nay giáo xứ và nhà thờ mới đã được xây dựng vào năm 1984 bên cạnh ở hướng bắc, cơ sở tu viện cổ trở thành di tích lịch sử đặt dưới sự điều hành của một hội thiện nguyện.

Cửa Vào Tu Viện:

Khung cảnh trước tu viện rất êm đềm thanh tịnh với những giàn hoa giấy đỏ rực và khu phố bên kia đuờng là những tiệm buôn bán đồ kỷ niệm, những sản phẩm nghệ thuật và thời xưa người da đỏ không biết buôn bán bằng tiền bạc mà chỉ trao đổi nông phẩm của họ với các vật dụng thường dùng như dao, cuốc, nồi niêu, lọ bình...Do đó những cửa hàng nơi đây trương bảng hiệu là Trading Post (trạm trao đổi) kèm theo chú thích là bán các món thủ công của người da đỏ (indian crafts). Vé vào tu viện cổ là 7$ cho người lớn và 5$ cho trẻ con do những cụ bà tình nguyện bán. Sau cửa vào ở phía nam du khách sẽ gặp một vườn hoa hồng và những loại hoa khác nữa tùy theo mùa trong đó có một hồ cá vàng đầy hoa súng nở.

The Great Stone Church:
Di tích đập vào mắt du khách trước tiên là ngôi nhà thờ lớn đổ nát hiện còn những bức tường gạch và đá cao sừng sững. Ngôi nhà thờ có tên là The Great Stone Church bắt đầu xây vào năm 1796 và hoàn thành năm 1806. Từng là ngôi giáo đường nguy nga, đồ sộ nhất ở California thời bấy giờ nhưng chỉ tồn tại được một thập niên. Một trận động đất lớn xảy ra trong lễ Thiên Thần Truyền Tin vào sáng ngày 8 tháng 12 năm 1812, các bức tường nhà thờ đổ xuống làm thiệt mạng 42 giáo dân người da đỏ. Nhà thờ nguyên thủy có 8 mái ngói hình vòng cung nhưng ngày nay chỉ còn lại mái duy nhất ở chính điện và những bức tường ở xung quanh. Bốn chiếc chuông đồng nguyên thủy ở trên tháp chuông cao 2 tầng, hàng ngày vang lên báo giờ lễ buổi sáng, báo giờ khi đúng ngọ và được đánh lên trong những biến cố trọng đại hay có tàu thuyền cập bến. Trong trận động đất 4 chuông đồng rơi xuống và hai chuông lớn cũng bị rạn nứt, nay đã được tu sửa và treo lên trên một giàn chuông thấp cạnh phế tích nhà thờ. Cạnh giàn chuông là tượng linh mục truyền giáo Junipero Serra đứng ôm quàng vai một bé trai người da đỏ.

Serra Chapel:

Cạnh nhà thờ là những dãy nhà lợp ngói đỏ có hàng hiên được chống đỡ bằng những cột xây bằng gạch bên trên kiến trúc hình vòng cung. Dãy nhà này là tu viện ngày xưa, nơi giãng dạy giáo lý, thư viện, văn phòng, là nơi làm việc và ăn ở của những tu sĩ dòng Francisco với áo tu màu nâu và thắt lưng bằng sợi dây gai. Những dãy nhà xứ này được gọi là Padres Quarters nơi đây có nhà nguyện Serra Chapel được cất tạm vào năm 1777 trong những ngày đầu tu viện mới được thành lập và xây lại năm 1782. Đây là ngôi nhà thờ cổ xưa nhất tại California mà tới ngày nay hàng ngày vẫn cử hành thánh lễ. Ngôi nhà nguyện có tên là Fr. Serra’s Church là do linh mục Junipero Serra là người Tây Ban Nha tiên khởi đến đây thành lập tu viện và đứng ra xây nhà nguyện để hàng ngày linh mục cử hành thánh lễ. Đầu thập niên 1920 linh mục St. John O’Sullivan cha sở giáo xứ từ năm 1910 đến năm 1933 cho xây lại nhà thờ nhưng vẫn giữ lại các phù điêu, hình tượng điêu khắc rất khéo bằng gỗ trong đó có bàn thờ chính nạm vàng theo kiểu Baroque ngoài thánh gía còn có 6 khung tượng mạ vàng thờ Đức Bà Maria, các thánh như San Juan Capistrano (vị thánh người Ý Đại Lợi dùng đặt tên cho tu viện), San Francisco De Asis, San Miguel Archangel, San Pedro và thánh nữ Santa Clara. Trong nhà thờ những hàng ghế gỗ cũ kỹ, thời gian làm mòn nhẵn, có tòa giãng bên cánh trái, các tượng thờ và trang trí này đều gần 400 tuổi trong đó có bộ tượng chặng đàng thánh giá miêu tả lại cuộc khổ nạn của Chúa Jesus được vẽ trong những năm 1700.

Mission Cemetery:

Phía sau nhà nguyện Serra Chapel là một nghĩa trang có vài nấm mồ bằng đất tượng trưng nhưng theo tài liệu ghi lại thì trong khoảng đất này đã có hơn 2,000 nấm mồ không tên đa số là người da đỏ trong đó có những giáo dân tử nạn trong trận động đất năm 1812. Trong nghĩa trang có bia trụ thánh giá tưởng niệm linh mục O’Sullivan và ông cũng đã được chôn cất nơi đây.

Theo sổ sách ghi lại nhà thờ từ năm 1776 đến năm 1832 đã làm phép rửa tội gia nhập giáo hội cho 4,340 tín đồ, đông nhất là dân da đỏ địa phương. Trước đây họ thuộc bộ lạc Acjachemen cũng có tôn giáo riêng và sinh sống trong những túp lều tròn lợp bằng lau sậy mọc ở đầm lầy. Họ sống gần biển, tìm thực phẩm bằng cách bắt cá, săn thú và hái rau rừng. Tu viện đã giúp họ thay đổi cuộc sống bằng cách trồng trọt, chăn nuôi, giúp họ xây nhà bằng gạch, đào giếng lấy nước. Kể từ khi tiếp xúc với văn minh Tây phương, họ đổi tên bộ lạc thành Juanenos. Ngày nay không còn ai có huyết thống 100% của người da đỏ thời đó nhưng con cháu của họ vẫn còn sinh sống trong vùng thung lũng San Juan Capistrano và tại tu viện hiện nay có độ 10 người gốc da đỏ làm việc tại đây, họ hãnh diện về vùng đất và những gì tổ tiên họ đã để lại. Trong tu viện cũng có trưng bày mô hình nhà cửa và những vật dụng từng dùng trong đời sống của người da đỏ địa phương.

Mission Industrial Center:

Ở góc tường phía Tây ngày xưa từng là “Trung tâm kỹ nghệ của nhà dòng” (Mission Industrial Center), nơi đây trong một cuộc đào xới vào thập niên 1930 người ta đã tìm thấy những thùng chứa mỡ động vật mà người da đỏ dùng để làm xà phòng, đèn cầy (nến). Cạnh đó là những thùng mỡ nhà dòng dùng để nhuộm màu len lông cừu may áo ấm và một lò rèn mà người ta tin rằng đây là lò rèn kim khí xưa nhất ở California. Trên khu đất cao phía nam lò lửa là nơi các thợ sắt từng chế tạo các đồ dùng bằng kim khí như dao, cuốc, xoong, nồi...Ngày xưa tu viện phải tự túc lương thực nên đã nuôi nhiều súc vật năm 1790 tu viện có khoảng 7,000 dê cừu, 2,500 con bò và 200 ngựa và lừa. Tu viện cũng trồng cây olive để ép dầu và trồng nho để cất rượu vang.

Thời đó California còn hoang vu, tu viện Capistrano có trường học, thư viện, trang trại chăn nuôi, khu kỹ nghệ và sản xuất. Do đó nói rằng San Juan Capistrano là cái nôi văn hóa của Orange County là điều thật, không hề có tính cách cường điệu. Cũng có thể nói rằng Camp Pendleton cách đó không xa, nơi đã từng cưu mang hàng ngàn người Việt trong bước đầu định cư, là cái nôi của người Việt ở Quận Cam, là nguồn gốc của Little Saigon ngày nay cũng không sai.

Cạnh hàng rào ngày nay là một vườn nhỏ trồng rau cải, hoa mầu và những loại dược thảo, nơi đây ngày xưa năm 1814 từng là bệnh xá áp dụng phương pháp trị liệu cổ truyền của người da đỏ để chữa bệnh. Khu vườn nhỏ này có tên “St. Francis Garden and Picnic Area” vì khoảng sân này cũng có những bàn ăn cho những gia đình bày biện ăn uống, vui chơi ngoài trời.

Chim Én Trở Về:

Tu viện cổ San Juan Capistrano còn có một hiện tượng được thế giới biết đến là hàng năm vào khoảng cuối tuần lễ thứ ba của tháng Ba, ngày mùa Xuân bắt đầu ở bắc bán cầu là hàng ngàn chim én trốn mùa đông từ Goya, Argentina (Á Căn Đình) cách đây hơn 6,000 miles bay về thánh đường. Loài chim thiên di này có tên là Cliff Swallow (Petrochelidon pyrrhonota) chúng làm ổ bằng loại bùn màu xám trên tưòng ngay dưới mái nhà thờ bị sụp đổ, mỗi tổ chim có một cái lỗ để ra vào phía dưới. “Đất lành chim đậu”, tu viện nằm gần hai con sông nên có nhiều côn trùng làm thức ăn cho chim quanh năm và làm tổ dưới mái giáo đường rất kín đáo và an toàn. Linh mục O’Sullivan theo dõi sinh hoạt của loài chim và ghi nhật ký từ mùa xuân cho đến thu suốt hai thập niên ông ở đây. Ngày 13 Tháng 3 năm 1939 để loan tin chim én đã trở về, chương trình phát thanh đã trực tiếp truyền thanh từ sân nhà thờ bài nhạc “When the Swallows Come Back to Capistrano” của Leon Réne đã ngẫu hứng sáng tác . Bài hát đứng đầu nhiều tuần trên làn sóng phát thanh thời ấy. Ngày nay trong tu viện có gian phòng lưu giữ bản chụp bản gốc nhạc phẩm trên, cây đàn phong cầm ông dùng để sáng tác và một số đồ gỗ như bàn ghế do gia đình ông Réne hiến tặng. Hàng năm chính quyền thành phố San Juan Capistrano bảo trợ 2 tuần lễ hội “Fiesta de las Golondrinas” được tổ chức tại tu viện San Juan Capistrano vào khoảng 19 Tháng Ba (Lễ Thánh Joseph) để đón chim trở về và 23 Tháng Mười (Lễ Thánh John) để tiễn chim bay về nam.

Trước khi rời tu viện chúng ta đừng quên ghé vào gian phòng chiếu phim tài liệu dài chừng 15 phút có tên là “Welcome Video” để hiểu qua về lịch sử và xem lại các hình ảnh tu viện ngày xưa. Những ai muốn có hình ảnh, phim nhạc, sách vở, qùa lưu niệm đánh dấu một lần ghé lại thăm tu viện cổ có thể tìm mua ở gian phòng bán đồ lưu niệm gần di tích ngôi nhà thờ Great Stone Church. Muốn tìm hiểu thêm hay đóng góp việc trùng tu có thể liên lạc với tu viện ở địa chỉ 26801 Ortega Hwy., San Juan Capistrano, CA 92675, điện thoại (949) 234-1300 và trang nhà www.missionsjc.com.

Một lần ghé lại thăm giáo đường xưa San Juan Capistrano để thấy lòng mình lắng đọng, nghe tiếng thời gian chừng như trở lại trên từng mái ngói, tường vôi. Hãy cầu xin những điều mình ước nguyện với tất cả niềm tin và lòng thành, tôi tin rằng mình sẽ được toại nguyện. Dư âm vang vọng đâu đây ca khúc “When the Swallows Come Back to Capistrano” của Leon Réne:

When the swallows come back to Capistrano
That's the day you promised to come back to me
When you whispered, "Farewell," in Capistrano
'twas the day the swallows flew out to sea.

Tạm dịch:

Ngày chim trở lại giáo đường
Là ngày anh hứa tìm về bên em
Thì thầm anh nói giã từ
Là lúc chim én tung trời ra khơi.

TRỊNH HẢO TÂM