NHÀ THỜ KIẾNG Ở GARDEN GROVE, CALIFORNIA

Bài và hình: TRỊNH HẢO TÂM

Nhà thờ Kiếng nguyên ngữ trong tiếng Anh là “The Crystal Cathedral” theo lẽ phải được dịch là “Nhà thờ Chính Tòa Pha Lê” nhưng dân Việt Nam ta thường gọi là nhà thờ Kiếng vì đây là một kiến trúc đặc biệt sử dụng vật liệu bằng kiếng để xây cất nhà thờ. Nhà thờ tọa lạc tại thành phố Garden Grove phía Đông Bắc khu Little Saigon tại Miền Nam California, trước kia thuộc giáo phái Canh Tân (Reformed Church in America) Tin Lành nhưng hiện nay là nhà thờ Chính Tòa Giáo Phận Orange của giáo hội Công Giáo La Mã.

Lâu qúa không về thăm xóm đạo

Từ ngày binh lửa cháy quê hương

Khói bom che lấp chân trờ cũ

Che cả người thương nóc giáo đường.

Từ lúc giặc tràn qua xóm đạo

Anh làm chiến sĩ giữ quê hương

Giữ màu áo tím cành hoa trắng

Giữ cả trường xưa nóc giáo đường…

(Chuyện Tình Hoa Trắng – thơ Kiên Giang)

Quận Cam Miền Nam Cali nắng ấm tình nồng chưa bao giờ khói lửa chiến tranh nên không có nhà thờ nào hư hại, chỉ sợ thiên tai động đất mà thôi. Nhưng nhà thờ Kiếng là một kiến trúc đặc biệt nhất trên thế giới hầu như xây toàn bằng kiếng thủy tinh với hơn 10,661 miếng kiếng hình chữ nhật được kết chặc với nhau bằng chất Silicone mà không dùng bù lon, đinh ốc bắt vào cấu trúc chính. Với kỹ thuật này nhà thờ dự trù có thể chịu được những cơn địa chấn đến 8 độ Richter.

Nhà thờ Kiếng nguyên thủy thuộc giáo phái Tin Lành Protestant có tên Reformed Church In America được mục sư Robert H. Schuller và vợ là bà Arvella thành lập năm 1955. Những buổi lễ sinh hoạt cầu nguyện đầu tiên được tổ chức trong sân chiếu bóng ngoài trời nhà thờ đã thuê trong quận Cam. Tín đồ cứ lái xe vào và ngồi trong xe dự lễ, nghe thuyết giảng. Mục sư tiến sĩ Schuller là người có tài hùng biện lôi cuốn người nghe nên mỗi cuối tuần thu hút rất đông người đến tham dự nhất là những nhà truyền thông, ca sĩ, tài tử minh tinh màn bạc lúc bấy giờ. Giáo phái nổi tiếng khắp nước và mục sư cũng như hội đồng quản nhiệm phải tìm một nơi xứng đáng để xây dựng nhà thờ. Địa điểm góc Tây Nam đường Chapman Ave. và Lewis St. vốn là một vườn cam được chọn vào năm 1961, đến 1968 ngôi cấu trúc Tower of Hope hoàn thành có nơi thờ phượng, văn phòng và lớp học cho giáo hội. Nhưng số tín đồ phát triển không ngừng phải xây nhà thờ lớn hơn, mục sư Schuller có ý tưởng muốn xây dựng ngôi thánh đường với tường và mái toàn bằng kiếng pha lê trong suốt để ánh sáng thiên nhiên chiếu rọi vào. Công trình được giao cho kiến trúc sư Philip Johnson khởi công vào năm 1977 và hoàn thành năm 1980 với phí tổn là 18 triệu Mỹ kim. Năm 1981 khánh thành và nhà thờ có tên chính thức là “Crystal Cathedral” tức nhà thờ chính toà Pha Lê. Ngôi tháp nhọn bằng pha lê Prayer Spire được xây thêm trong khuôn viên giáo đường vào năm 1990 nhân dịp kỷ niệm 10 năm khánh thành.

Vào đầu năm 2010 tổ hợp ngân hàng tài trợ cho nhà thờ bắt đầu nộp hồ sơ tại toà án kiện giáo hội Reformed Church In America để đòi số nợ thiếu là 55 triệu USD về tiền địa ốc, chi phí tu bổ, cung cấp dịch vụ dọn dẹp vệ sinh và điều hành chương trình thuyết giảng “The Hour of Power” hàng tuần ở nhà thờ và chiếu trên truyền hình. Số là những năm sau này vì già yếu, sức khoẻ của mục sư Schuller đi xuống nên giao lại cho các người con điều hành giáo hội. Hội đồng nhà thờ nộp hồ sơ khai phá sản vào ngày 18 Tháng 10, 2010 sau nhiều lần điều đình với ngân hàng nhưng bất thành.

Luật khai phá sản buộc nhà thờ phải bán tài sản để trả nợ và đại học Chapman University gần đó muốn mua nhà thờ để nới rộng cơ sở giáo dục hiện có nhưng thiếu phòng ốc. Hội đồng giáo hội không muốn nhà thờ Kiếng trở thành trường học mà muốn dù cho có sang nhượng vẫn mãi là nơi cầu nguyện nên sau đó vào Tháng 7, 2011 giáo phận Công Giáo Quận Cam lên tiếng muốn mua nhà thờ để làm nhà thờ chính toà là nơi đặt toà Giám Mục thì nhà thờ Kiếng rất hoan nghênh. Giáo phận Công Giáo Quận Cam trước tới nay đặt văn phòng toà Giám Mục tại nhà thờ Cathedral of the Holy Family (Thánh Gia Thất) ở số 566 S. Glassel St. trong khu phố cổ thành phố Orange vốn rất thiếu phương tiện nên ngã giá mua là 50 triệu đồng. Hai tuần sau tăng lên 53.6 triệu và biết giáo hội Tin Lành cần cơ sở để sinh hoạt thờ phượng nên đồng ý cho mướn lại nhà thờ Kiếng trong vòng vài năm với giá thấp so với thị trường. Cuối cùng vào ngày 17 Tháng 11, 2011 toà án Liên Bang phán quyết chấp thuận cho giáo hội Reformed Church of America bán nhà thờ Kiếng cho Giáo phận Orange với giá là 57.5 triệu Mỹ kim.

Vài ngày sau có phán quyết của toà án Mỹ cho phép vụ sang nhượng trên, tờ báo La Stampa ở Ý Đại Lợi nêu lên quan điểm cho rằng với kiến trúc mới mẻ của nhà thờ Kiếng không phù hợp làm nơi đặt nhà thờ chính toà vốn bên Âu Châu phải là nơi nghiêm trang cổ kính. Hai tuần sau toà thánh Vatican chấp thuận việc sử dụng nhà thờ Kiếng của Giáo phận Orange.

Việc sang nhượng nhà thờ Kiếng kết thúc vào ngày 3 Tháng 2, 2012, theo thỏa thuận bằng văn bản giáo hội Reformed của nhà thờ Kiếng được phép thuê lại các cơ sở kể cả nhà thờ trong thời gian lên tới 3 năm. Hội đồng Nhà thờ Kiếng cũng có thể thuê dài hạn nhà thờ Công giáo St. Callistus (người Việt gọi là nhà thờ Tam Biên vì giáp ranh 3 thành phố) ở gần đó để làm nơi sinh hoạt tôn giáo. Giáo hội Reformed chọn thuê nhà thờ Tam Biên và bàn giao nhà thờ Kiếng cho Giáo Phận Orange. Nhà thờ Tam Biên dọn về nhà thờ Kiếng và ngày 9 Tháng 6, 2012 tòa Giám Mục thông báo giáo xứ mới ở nhà thờ Kiếng có tên là “Christ Cathedral” (Nhà thờ chính tòa Chúa Ki-Tô) và là nhà thờ chính tòa Giáo phận Orange với số giáo dân hơn 1.2 triệu tín đồ.

Ngày 24 Tháng 9, 2014 giáo phận họp báo công bố kế hoạch trùng tu nhà thờ Kiếng, chủ yếu là tái thiết kế bên trong nhà thờ với cung thánh (bàn tế lễ) ỡ giữa cho phù hợp với nghi thức cữ hành thánh lễ của Công giáo. Trước đây cung thánh ở cuối nhà thờ và bên trên là dàn phong cầm vĩ đại, dàn phong cầm này lớn thứ 5 trên thế giới với 16,061 ống kim loại thanh âm được thiết kế vào năm 1962 lúc đó trị giá 2 triệu đồng. Dàn phong cầm đã được tháo dỡ và chở sang thành phố Padua, Ý Đại Lợi để trùng tu và công việc tổn phí 2 triệu đồng, sẽ hoàn tất vào năm 2017 cũng là năm khánh thành việc đại trùng tu nhà thờ Kiếng. Công tác đại trùng tu dự trù tốn khoảng 29 triệu USD trong đại giáo đường có 2,736 ghế ngồi chiếm diện tích hơn 75,000 feet vuông. Trước đây bố trí bên trong nhà thờ theo quan điểm của mục sư Robert Schuller, nay được thay đổi phù hợp với điều kiện của một nhà thờ chính tòa Công giáo La Mã. Ngoài ra vẫn giữ lại những giá trị thẩm mỹ vốn có của một giáo đường kiến trúc đặc biệt có một không hai. Theo lời của Đức Giám Mục Giáo Phận Orange Kevin Vann: “Vương Cung Thánh Đường sẽ là trung tâm thế giới của đức tin và loan truyền Phúc Âm, là con thuyền chuyên chở tình yêu của Thiên Chúa, ngọn hải đăng của tín ngưỡng, mái ấm cho lữ khách tha hương và là điểm tựa cho tâm hồn”.

Nhà thờ Kiếng tọa lạc ở địa chỉ 13280 Chapman Ave. Garden Grove, California 92840 trong khu đất rộng 34 mẫu (acres) là một quần thể tập hợp nhiều kiến trúc trang nghiêm lộng lẫy (có tất cả 7 cao ốc). Ngôi nhà thờ Kiếng là kiến trúc chính với hình thể ngôi sao 4 cánh có chiều dài 400 ft. ngang 200 ft. và cao 128 ft. bằng tòa nhà 12 tầng, kiến trúc bằng kính pha lê, nhìn từ xa phản chiếu ánh mặt trời lấp lánh. Đặc biệt với một phần bức tường kiếng có thể mở ra thông với không khí bên ngoài và tín hữu đứng ngồi ngoài sân cũng có thể tham gia thánh lễ.

Trong khuôn viên còn có ngôi nhà thờ cũ đầu tiên Tower of Hope, tháp Prayer Spire bằng thủy tinh cao hơn 236 ft., tòa tháp chuông Arvella Schuller nhằm vinh danh bà mục sư với 52 chiếc chuông đồng to lớn được ngân vang khi tới giờ lễ. Ngoài sân vườn còn có khu nghĩa trang an táng tín hữu qua đời trong đó có mục sư sáng lập nhà thờ Robert Schuller mất ngày 2 Tháng 4, 2015 hưởng thọ 88 tuổi và vợ qua đời một năm trước. Trong khuôn viên nhà thờ Kiếng còn có vườn hoa hồng trắng, những hồ nước tĩnh lặng phản chiếu hình ảnh ngôi giáo đường và những tượng đồng ghi lại những sự tích được nhắc tới trong thánh kinh.

Nhà thờ Kiếng hiện đang trùng tu nhưng hàng ngày vẫn có thánh lễ được cử hành nơi nhà thờ cũ bên cạnh. Thánh lễ bằng tiếng Việt của cộng đoàn nhà thờ Tam Biên di dời về đây do linh mục Nguyễn Văn Tuyên làm Phó Viện Trưởng cử hành vào những ngày Chúa Nhật lúc 6 giờ 15 sáng, 1 giờ trưa và 4 giờ chiều.